Ο Γιάννης Τόλιος σχολιάζει το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής

Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής και ελεύθερες παραλίες

του Γιάννη Τόλιου διδάκτωρ οικονομικών επιστημών μέλος της Ε.Γ. του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ

Το νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αττικής (ΡΣΑ) έφερε στο προσκήνιο κρίσιμα προβλήματα βιώσιμης ανάπτυξης της Αττικής, μεταξύ αυτών το ζήτημα της διαχείρισης των ακτών και της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών σε αυτές. Δυστυχώς ένα φυσικό πλεονέκτημα αιώνων για τους κατοίκους της Αττικής τείνει να γίνει μειονέκτημα εξ’ αιτίας της άναρχης οικιστικής επέκτασης και της κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης των παραλιών από μεγάλα αλλά….και μικρά συμφέροντα. Το νέο ΡΣΑ που ενέχει ρόλο χωροταξικού και περιφερειακού σχεδίου της Αττικής, περιέχει πολλές διακηρύξεις για «βιώσιμη ανάπτυξη», «προστασία περιβάλλοντος» κά, καθώς για τη «σχεδιασμένη διαχείριση» του παράκτιου χώρου. Ωστόσο η όλη φιλοσοφία του δεν αναιρεί τις βασικές αιτίες του «υδροκεφαλισμού» στην Αττική (άναρχη επέκταση οικιστικού ιστού, συγκέντρωση 42% του πληθυσμού και τουλάχιστον 50% της οικονομικής δραστηριότητας), με αποτέλεσμα να ασκούνται ισχυρές πιέσεις στο παράκτιο μέτωπο, από οικιστικές, τουριστικές, εμπορικές και άλλες δραστηριότητες. Η χωροταξική αρχή της «φέρουσας ικανότητας» έχει ήδη διαταραχθεί προ πολλού και η όποια προσπάθεια βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να οδηγεί σε ανάσχεση και όχι ενίσχυση της συγκέντρωσης πληθυσμού και δραστηριοτήτων στην Αττική. Σύμφωνα με το νέο ΡΣΑ, το σχέδιο διαχείρισης του παράκτιου χώρου προβλέπει δημιουργία τεσσάρων ζωνών στην Αττική: ζώνες συγκέντρωσης εντατικών οικονομικών δραστηριοτήτων, πόλοι σημειακής ανάπτυξης τουριστικής υποδομής και αναψυχής, ζώνες ήπιας ανάπτυξης, τουρισμού και παραθερισμού και τέλος ζώνες προστασίας και ανάδειξης φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Ωστόσο σε όλες τις ζώνες ιδιαίτερα στις τρεις πρώτες, προβλέπεται αύξηση της οικιστικής και οικονομικής δραστηριότητας, με αποτέλεσμα τη διόγκωση των προβλημάτων στο εγγύς μέλλον. Παρ’ ότι οι ακτές σύμφωνα με το Σύνταγμα, θεωρούνται δημόσιος χώρος, ένα μικρό μέρος είχε κατ’ εξαίρεση παραχωρηθεί στο παρελθόν στον ΕΟΤ για ήπιες τουριστικές εγκαταστάσεις. Ωστόσο από τα μέσα της δεκαετίας ’90, με την πολιτική ιδιωτικοποίησης δημοσίων επιχειρήσεων και περιουσίας, το μέτρο επεκτάθηκε και στον ΕΟΤ ο οποίος παραχώρησε την ευθύνη διαχείρισης της περιουσίας του στην εταιρία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» (ΕΤΑ). Έτσι η κερδοσκοπική εκμετάλλευση των ακτών από εξαίρεση άρχισε να γίνεται κανόνας.! Η λογική αυτή δυστυχώς υιοθετήθηκε και από ορισμένες δημοτικές αρχές στο όνομα της ανταποδοτικότητας και της αποκόμισης εσόδων. Ωστόσο όπως ισχύει παντού, έτσι κι εδώ μια «ποσότητα» όταν υπερβαίνει κάποια όρια μετατρέπεται σε «ποιότητα».!! Δυστυχώς με το νέο ΡΣΑ η πιο πάνω λογική δεν ανατρέπεται αλλά ενισχύεται. Η προβλεπόμενη εκπόνηση «Σχεδίου Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Ακτών Αττικής» (ΣΟΔΑΑ), η οποία εντάσσεται στα πλαίσια των διατάξεων του άρθρου 10 περί «Σχεδίων Χωρικής Ανάπτυξης Ενοτήτων» (ΣΧΑΕ) δίνει τη δυνατότητα στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ, κατόπιν πρότασης του Οργανισμού Αθήνας, να ορίζει τις αναλυτικές προδιαγραφές του ΣΟΔΑΑ και αντίστοιχα των ΣΧΑΕ, ενώ προσδιορίζει το περιεχόμενου των Προεδρικών Διαταγμάτων μετά από πρόταση του Οργανισμού Αθήνας. Η τροποποίηση των «σχεδίων» δεν είναι δυνατή πριν την παρέλευση πενταετίας, ενώ επιτρέπονται εξαιρέσεις για έργα και παρεμβάσεις μεγάλης κλίμακας (εθνικής ή περιφερειακής εμβέλειας). Δηλαδή αφήνει παράθυρο για φωτογραφικές ρυθμίσεις. Η ίδια λογική επαναλαμβάνεται και στον τομέα του περιβάλλοντος, όπου σύμφωνα με το άρθρο 20, δίδεται δυνατότητα στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ να προβεί «κατά παρέκκλιση» σε ειδικές ρυθμίσεις υπέρ μεγάλων μονάδων.!!! Κατά συνέπεια η κυρίαρχη «αναπτυξιακή» αντίληψη που εκπέμπει το νέο ΡΣΑ, είναι η «μεγέθυνση» (growth) στα πρότυπα του υπάρχοντος μοντέλου και όχι της «ανθρώπινης ανάπτυξης» (human development) που λαμβάνει υπ’ όψιν την κοινωνική διάσταση, ούτε πολύ περισσότερο της «βιώσιμης ή αειφορικής ανάπτυξης» (sustainable development) που λαμβάνει υπ’ όψιν και το περιβάλλον, παρ’ ότι κατά κόρον το νέο ΡΣΑ την επικαλείται. Ένταση πιέσεων στο παραλιακό μέτωπο Με το νέο ΡΣΑ θα ενταθούν οι πιέσεις στο παραλιακό μέτωπο, τόσο από πλευράς «κακοδιαχείρισης» ακτών, όσο και από πλευράς ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών. Αυτό προκύπτει από τη συνέχιση της άναρχης οικιστικής επέκτασης και της εκτός σχεδίου δόμησης, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της συγκέντρωσης πληθυσμού και δραστηριοτήτων στις παράκτιες περιοχές. Η δημιουργία επίσης νέων υπερτοπικών πόλων (πολιτισμού, εκπαίδευσης, αθλητισμού, αναψυχής κλπ) στην παραλιακή ζώνη, η κατασκευή στο χώρο του πρώην αεροδρομίου Ελληνικού μιας νέας πόλης άνω των 10.000 κατοίκων, τα σχέδια παραχώρησης ελεύθερων χώρων (πρώην Αλυκές Αναβύσσου) σε ιδιώτες, η ενίσχυση των βιομηχανικών, λιμενικών, αποθηκευτικών και άλλων δραστηριοτήτων στη δυτική πλευρά του Σαρωνικού (Σκαραμαγκά, Ασπρόπυργο, Ελευσίνα, Ν.Πέραμο, Μέγαρα), η συνεχιζόμενη καταστροφή βιοτόπων (πχ. Βουρκάρι Μεγάρων, Ψάθα Αλεποχωρίου) προς δόξα καταπατητών και αυθαίρετης δόμησης, θα έχουν αρνητική επίδραση στο θαλάσσιο μέτωπο. Τέλος το μεγάλο έλλειμμα υποδομών σε όλες σχεδόν τις πόλεις Ανατολικής και Δυτικής Αττικής (αποχετεύσεις-βιολογικοί καθαρισμοί, σχολεία, υπηρεσίες υγείας, δομές πρόνοιας, προβλήματα ύδρευσης πχ. Κινέτας, κά) θα εντείνουν τα κοινωνικά προβλήματα. Ελεύθερες παραλίες σε όλους τους πολίτες Το κρίσιμο ερώτημα που προκύπτει είναι αν οι ακτές θα παραμείνουν δημόσιο αγαθό ή θα αποτελέσουν πεδίο κερδοσκοπικής εκμετάλλευσης σε όφελος μεγάλων αλλά.…και μικρών συμφερόντων. Ένα δεύτερο ερώτημα αφορά τη στρατηγική διαχείρισης των ακτών. Κατά πόσο δηλαδή θα συμβάλλει στην ανάσχεση και αναστροφή της παραπέρα συγκέντρωσης πληθυσμού και οικονομικών δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την αρχή της «φέρουσας ικανότητας», της ήπιας ανάπτυξης, του εναλλακτικού τουρισμού, του δημοκρατικού προγραμματισμού, κλπ, ή θα οδηγούν στην ενίσχυση τους. Αν μιλάμε με όρους κοινωνίας και βιώσιμης ανάπτυξης, τότε οι ακτές σε όλο το παραλιακό μέτωπο πρέπει να είναι ανοικτές στο λαό. Η είσοδος στις πλαζ πρέπει να είναι ελεύθερη σε όλους τους πολίτες. Οι οργανωμένες πλαζ να λειτουργούν μόνο ως ακτές κολύμβησης και όχι σαν νυκτερινά κέντρα. Πρέπει να κλείσουν όλα τα αυθαίρετα καταστήματα (ταβέρνες, καφετέρειες, κά), καθώς και τα παράνομα νυκτερινά κέντρα. Να κατεδαφιστούν όλα τα αυθαίρετα κτίσματα και ιδιαίτερα αυτά που έχουν κριθεί με τελεσίδικες αποφάσεις. Να επεκταθεί το αποχετευτικό δίκτυο σε όλες τις παραλίες. Να μην δημιουργηθούν νέες βιομηχανικές εγκαταστάσεις και να τηρηθεί αυστηρά η νομοθεσία για τη διαχείριση των αποβλήτων. Να ενισχυθεί το πράσινο και να μην παραχωρηθούν μεγάλοι ελεύθεροι χώροι σε κερδοσκοπικές δραστηριότητες. Να μην κατασκευαστούν οι νέοι αυτοκινητόδρομοι πέριξ του Υμηττού και η συγκοινωνία να γίνεται κυρίως με μέσα μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς (Μετρό, Προαστιακός, Τραμ), κά. Αυτά είναι ορισμένα άμεσα μέτρα για βελτίωση της κατάστασης. Δημοκρατική ή γραφειοκρατική διαβούλευση; Στο νέο ΡΣΑ προβλέπονται διαδικασίες διαβούλευσης (αυτοδιοίκηση, κοινωνικούς φορείς, πολιτικά κόμματα, πολίτες), πριν πάει για ψήφιση στη Βουλή. Ωστόσο η σύνθεση της επιτροπής διαβούλευσης, η λειτουργία της και η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έχουν καθαρά γραφειοκρατικό χαρακτήρα. Το Όργανο Διαβούλευσης συγκροτείται από τακτικά μέλη (εκπροσώπους υπουργείων και κρατικών φορέων) και από έκτακτα μέλη (εκπρόσωπους Αυτοδιοίκησης, επαγγελματικών οργανώσεων, επιμελητηρίων, κοινωνικών οργανώσεων, κλπ). Το Όργανο Διαβούλευσης συνέρχεται μόνο μια φορά το χρόνο. Την τελική επιλογή έχει το ΥΠΕΧΩΔΕ. Πρακτικά δεν προβλέπεται καμιά διαδικασία όπου η βούληση των πολιτών και των τοπικών κοινωνιών να δεσμεύει τον υπουργό και την Κεντρική Διοίκηση (πχ. βέτο από ΤΕΔΚΝΑ, ή τοπικά δημοψηφίσματα, κά). Γιαυτό οι Νομαρχίες Ανατολικής και Δυτικής Αττικής και όλοι σχεδόν οι δήμοι έχουν σοβαρές αντιρρήσεις στη διαδικασία διαβούλευσης. Κατά συνέπεια κρίσιμο ρόλο στην διαβούλευση θα παίξει η παρέμβαση των κοινωνικών φορέων και ενεργών πολιτών, για ανάδειξη των προβλημάτων, αποτροπή αρνητικών επιλογών και διεκδίκηση λύσεων σε όφελος των τοπικών κοινωνιών και συνολικά της περιφέρειας Αττικής.

http://www.ytolios.gr/, e-mail:tolios@syn.gr 22.6.09