Tι σημαίνει η λέξη “κιμωλία”;

γράφει ο Θηβαίος Νικόλαος

Τι είναι το σχολείο;
- Ο χώρος που ο μαθητής συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερο θαύμα από την ανθρώπινη ικανότητα για γνώση και ότι το παραμικρό μόριο γνώσης είναι τόσο σημαντικό που έχει τη δύναμη να μας αλλάξει προς το καλύτερο (όπως θα έλεγε και ο Λέο Μπουσκάλια, 1924-1998)
τι είναι η στείρα γνώση;
- Να έχεις περάσει χρόνια και χρόνια στα θρανία μπροστά από το μαυροπίνακα και τις κιμωλίες. Να έχεις ολοκληρώσει τα μαθητικά ή τα φοιτητικά σου χρόνια ή, το πιο θλιβερό, να ‘σαι εκπαιδευτικός και να εντυπωσιάζεσαι, όταν θα ακούσεις την ετυμολογική εξήγηση της λέξης κιμωλίας.
Στην εποχή του μαρκαδόρου και του διαδραστικού πίνακα είναι ρομαντισμός να μιλάμε για την  “κιμωλία γη”.


Πρόκειται ένα είδος κρητίδας που αφθονεί στη νήσο Κίμωλο, εξ ου και το όνομα “κιμωλία”, ορυκτό με μικροσκοπικά σφαιρίδια ανθρακικού ασβεστίου και σφαιρίδια από κελύφη πρωτόζωων κ.ά. Είναι πέτρωμα μαλακό, ευκολότριφτο, λευκό. Εύκολα αποσπούνται τα μόριά του κι αφήνουν τα ίχνη τους, αν σύρουμε την κιμωλία πάνω σ’ ένα σώμα. Η κιμωλία του σχολείου προέρχεται απ’ αυτό το πέτρωμα.«η κιμωλία γη, από την οποία πήρε το όνομά του  το νησί, έχει απορρυπαντικές και φαρμακευτικές ιδιότητες, και είναι γνωστή από τα προϊστορικά χρόνια. Οι Κρήτες της Εποχής του Μίνωα έκαναν εισαγωγή μεγάλων ποσοτήτων για τη λεύκανση των μάλλινων νημάτων. Βόλοι του υλικού αυτού βρέθηκαν στο Ιερό της Άρτεμης στη Βραυρώνα και αποτελούσαν πιθανόν αφιέρωμα. Οι αθλητές την χρησιμοποιούσαν για να καθαρίζουν το σώμα τους από το λάδι. Οι Ρωμαίοι ονόμασαν «κιμωλία» και άλλες αργίλους που είχαν παραπλήσιες ιδιότητες και διαφορετική προέλευση. Η «κιμωλία γη» δεν έχει φυσικά καμιά σχέση με τη γνωστή κιμωλία του μαυροπίνακα. Απλώς η δεύτερη που το σωστό της όνομα είναι «κρητίς» δανείστηκε την ονομασία από την πρώτη επειδή της μοιάζει κάπως στο χρώμα και την αφή». (Γ.Α. Βεντούρης και Δ. Αθανασιάδου – Βεντούρη. Ποιος, άραγε, δάσκαλος  με την ευκαιρία της λέξης κιμωλία, εξήγησε στα παιδιά την ιστορία αυτού του τόπου. Από τα πρώτα πράγματα που ακούει ο Έλληνας μαθητής στο σχολείο είναι η κιμωλία, αλλά αγνοεί συστηματικά το νησί, που παρήγαγε αυτό το πέτρωμα και της έδωσε το όνομα του.
Το μεγαλείο της γλώσσας είναι αυτό ακριβώς: ξεκινώντας από αυτό το ασβεστολιθικό πέτρωμα, την κιμωλία,  ο δάσκαλος μπορεί να οδηγήσει τους μαθητές στη Μινωική Κρήτη, και στον τρόπο που έπλεναν), στην ελληνική παλαίστρα, στις παρανοήσεις των Ρωμαίων και, τέλος,  στη μαγεία των Κυκλάδων, στο  ηφαιστειογενές τοπίο,της Κιμώλου. Εκεί που οι ψυχές είναι ελάχιστες, αλλά το μεγαλείο του τόπου ασύλληπτο. Πεντακόσιοι κάτοικοι στέκουν περήφανοι ανάμεσα στα κύματα και τoν αέρα, σε πείσμα όλων των ανεύθυνων νεοελλήνων. Και αυτή η ανευθυνότητα ξεκινά από το Δημοτικό σχολείο.
Τον πολτό της κιμωλίας, ακόμα και σήμερα, χρησιμοποιούμε  για εξάλειψη λαδερών κηλίδων από τα μάρμαρα, απ’ τα πατώματα και άλλα. στην ορολογία του μπιλιάρδου η κιμωλία ονομάζεται τεμπεσίρι [ < τουρκική, tebeşir (κιμωλία) < περσική tabāşīr] και τοποθετείται στην κεφαλή της στέκας του μπιλιάρδου
Η ετυμολογία της λ. Κίμωλος είναι αβέβαιη, αλλά κάποιοι υποστηρίζουν, μάλλον αυθαίρετα, ότι Κίμωλος ονομαζόταν ο πρώτος οικιστής, σύζυγος της κόρης του Ταύρου, Σίδης.