Υπάρχει πολυτελής βρώμα;

Γράφει ο Παναγιώτης Μαυροειδής

Η πόλη Gurgaon στην  Ινδία, περίπου 30 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Νέου Δελχί, σχεδόν δεν υπήρχε πριν από δύο δεκαετίες. Σήμερα  υπάρχουν  σε αυτήν 26 εμπορικά κέντρα, επτά γήπεδα γκολφ, πολυτελή καταστήματα, καθώς και εκθαμβωτικοί  εκθεσιακοί χώροι των  Mercedes-Benz και BMW.

Τεράστιοι πύργοι εξαπλώνονται διαρκώς και ένα φουτουριστικό εμπορικό κέντρο  φιλοξενεί  τις πλέον σεβαστές εταιρείες του κόσμου.

Το λαμπρό αυτό δημιούργημα στερείται ωστόσο πολλών άλλων πραγμάτων:  Δεν υπάρχουν υπόνομοι ή αποχετευτικό σύστημα ούτε αξιόπιστη κεντρική παροχή  ηλεκτρικού ρεύματος και  νερού. Δεν μπορείς να δεις  δημόσια πεζοδρόμια ή  αξιοπρεπείς δρόμους. Δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις αστικό σύστημα δημόσιων μεταφορών. Δεν θα παρατηρήσεις ούτε καν σύστημα αποκομιδής σκουπιδιών, τα οποία οι κάτοικοι εξακολουθούν  να πετάνε  μέσα  σε άκτιστα οικόπεδα.

Η πόλη αυτή, με τα λαμπερά κτίρια και την καλπάζουσα οικονομία, δεν είναι καθόλου τυχαία. Παρουσιάζεται συχνά ως σύμβολο της ανάδυσης της  νέας Ινδίας.  Και εδώ αρχίζουν τα παράδοξα και τα ερωτήματα. Μια  νέα πόλη  καθιερώνεται σαν  διεθνής οικονομική μηχανή την ίδια στιγμή που δεν έχει  βασικές δημόσιες υπηρεσίες.  Μια τεράστια χώρα που  φλερτάρει με διψήφιους ρυθμούς  ανάπτυξης, είναι πνιγμένη στην  εκτεταμένη διαφθορά, στην αναποτελεσματικότητα και στην δημόσια  κυβερνητική δυσλειτουργία.

Στην πόλη της  Gurgaon και αλλού στην Ινδία, όσοι αισθάνονται υπερήφανοι για αυτό το μοντέλο ανάπτυξης, απαντούν χωρίς δισταγμό: Ναι,  η ανάπτυξη αυτή συμβαίνει, όχι εξαιτίας της ύπαρξης μιας αποτελεσματικής δημόσιας κυβερνητικής και κρατικής λειτουργίας, αλλά παρά την ύπαρξη της. Δηλαδή είναι και εμπόδιο τα όποια ίχνη δημόσιων πολιτικών….

 Όλα αυτά σε μια Ινδία που ορισμένοι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι θα γίνει η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο μέσα σε 15 χρόνια και θα  υποκαταστήσει πολύ νωρίτερα την Κίνα ως την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία.

Το δόγμα δεν είναι άγνωστο: Η  οικονομική ανάπτυξη, αλλά και η συγκρότηση του ιστού της  πόλης, πρέπει να είναι   προϊόν του ιδιωτικού τομέα. Χρειάζεστε ρεύμα;  Βάλτε γεννήτριες ντίζελ που θα μπορούν  να τροφοδοτούν μικρές  περίκλειστες πόλεις μέσα στην πόλη.

Δεν  έχετε νερό; Μια ιδιωτική εταιρεία θα κάνει γεώτρηση. Δεν  υπάρχουν δημόσια μέσα μεταφοράς; Οι εταιρείες απασχολούν εκατοντάδες ιδιωτικά λεωφορεία και  ταξί, που σε εξυπηρετούν. Ανησυχείτε για την εγκληματικότητα;  Η Gurgaon έχει σχεδόν τέσσερις φορές περισσότερους  ιδιωτικούς  φύλακες από ότι  αστυνομικούς.

''Στην ουσία πρέπει να μιλάμε για τις   Ηνωμένες Πολιτείες της Gurgaon’’, λένε επικριτές  της έλλειψης  στοιχειώδους  σχεδιασμού και δημόσιας λειτουργίας της πόλης. Είναι μια πόλη που συγκροτείται από συρραφή ιδιωτικών τομέων, χωρίς επικοινωνίες και κοινή ζωή.

Η Gurgaon είναι ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά δεν αποτελεί εξαίρεση. Στην Bangalore, υπεργολαβικές  εταιρείες όπως οι Infosys και Wipro μεταφέρουν τους εργαζόμενους με στόλους λεωφορείων και χρησιμοποιούν τη δική τους παραγωγή ενέργειας. Πολλές πολυκατοικίες στη Βομβάη, οικονομικό κέντρο της χώρας,  βασίζονται στις ιδιωτικές δεξαμενές νερού. Και περισσότερο από τις μισές   ινδικές οικογένειες των αστικών περιοχών,  πληρώνουν για να στείλουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικά και όχι σε δημόσια δωρεάν σχολεία, τα οποία παραδέρνουν στην διάλυση.

Η Ινδία είναι πλουσιότερη από ποτέ, με μια αυξανόμενη παγκόσμια επιρροή. Ωστόσο, η ανάπτυξή της συνοδεύεται από μια γιγάντωση των ανισοτήτων: Είναι η χρυσή εποχή πολλών δισεκατομμυριούχων, την ίδια ώρα που σε ορισμένα κρατίδια της η  φτώχεια και ο υποσιτισμός συναγωνίζονται τα επίπεδα αυτών  στην υπο-σαχάρια Αφρική.

Πως βιώνονται οι ακραίες αντιθέσεις της πόλης Gurgaon από τους κατοίκους της. Εξαρτάται: Οι άνθρωποι της ‘’μεσαίας τάξης’’  ξεχειλίζουν από οργή για την  αυξανόμενη  διαφθορά και την αναποτελεσματικότητα της  κυβέρνησης.  Αριστεροί και αγωνιστές κινημάτων πόλης, θεωρούν ως αφετηρία για την συγκρότηση αυτής της ιδιωτικής πόλης τις εκτεταμένες  μεταρρυθμίσεις στην  Ινδία το 1991 για την ανάπτυξη των μηχανισμών της οικονομίας της  αγοράς στην χώρα. Οι άνθρωποι των επιχειρήσεων από την άλλη,  προειδοποιούν για  κινδύνους επιβράδυνσης της ανάπτυξης ή ακόμη και στασιμότητας εάν οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις  δεν  προχωρήσουν σε ακόμη μεγαλύτερο  βάθος.

Η Genpact  είναι  μία από τις μεγαλύτερες υπεργολαβικές εταιρείες της πόλης. Απασχολεί 350 επαγγελματίες οδηγούς, οι οποίοι ταξιδεύουν περίπου 100.000 χιλιόμετρα κάθε μέρα για να μεταφέρουν 10.000 υπαλλήλους.  Αντιμέτωπη με τακτικές διακοπές ρεύματος, η Genpact έχει backup γεννήτριες ντίζελ που είναι  σε θέση να παράγουν   ηλεκτρισμό για το συγκρότημα για πέντε ημέρες. Έχει μια εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων και ένα ταχυδρομείο για  ιδιωτικές ταχυμεταφορές. Λειτουργεί  μια ιατρική κλινική, με ιδιωτικό ασθενοφόρο. Απασχολεί  περισσότερους  από 200 ιδιωτικούς αστυνομικούς.

''Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη  μικρή πόλη'',  λένε οι  εκπρόσωποι της εταιρείας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα ιδιωτικό ‘’νησί’’, ένα από τα πολλά μέσα στην Gurgaon.

Δεν είναι όμως όλοι ευτυχισμένοι και εύποροι στα διάφορα ιδιωτικά ‘’νησιά’’ της πόλης. Η  Gurgaon έχει περίπου 200.000 μετανάστες  εργαζόμενους, οι οποίοι εργάζονται σε εργοτάξια ή ως οικιακές βοηθοί.

Οι  πρώην αγρότες, έχοντας πουλήσει τη γη τους στους επενδυτές για  την κατασκευή των παρκινγκ και πύργων, βλέπουν τους πρώην οικισμούς τους να έχουν μετατραπεί σε  μια αστική παραγκούπολη. Οι αποχετεύσεις είναι σπασμένες,  κανείς  όμως δεν είναι υπόλογος. Το νερό που βρίσκουν  είναι βρώμικο, αλλά δεν έχουν που να απευθυνθούν.

Την ίδια στιγμή, ακόμη και στις παρυφές  εύπορων  περιοχών, δεν είναι καθόλου εύκολο να κρυφτούν  οι  μεγάλες συγκεντρώσεις  μαύρων λυμάτων. Οι προμήθειες νερού  είναι ανεπαρκείς, με αποτέλεσμα οι ιδιωτικές εταιρείες και οι απλοί κάτοικοι να εξαρτώνται από  γεωτρήσεις. Οι τελευταίες κυριολεκτικά   αποστραγγίζουν τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, που κατεβαίνει τρία ολόκληρα μέτρα  κάθε χρόνο.

Παρ΄ όλα αυτά η Gurgaon είναι περιζήτητη: Κατά την τελευταία δεκαετία, η Coca-Cola, η PepsiCo, η Motorola, η Ericsson, η Nestle  και άλλοι κολοσσοί   έχουν μετακομίσει εδώ.  Το υλικό ανάπτυξης για τις υπεργολαβικές εταιρείες που ανθίζουν σε όλους τους τομείς, είναι το αγγλόφωνο καλά εκπαιδευμένο (και φυσικά φτηνό) ανθρώπινο δυναμικό που συρρέει σε αυτήν.

Οι εργασιακές σχέσεις είναι χειρότερες από γαλέρα, ενώ δεν υπάρχει καμία δημόσια ασφάλιση.

Αν όλα αυτά σας φέρνουν στο νου, μια  μετα-μνημονιακή προσδοκώμενη ‘’ανάπτυξη’’, που θα είναι χειρότερη από την σημερινή ‘’κρίση’’, είναι καιρός  να πούμε ΟΧΙ και στα δύο. Από την σκοπιά των κοινωνικών αναγκών, της αξιοπρεπούς συλλογικής ζωής, της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Υπερβαίνοντας τα ιερά και τα όσια της ατομικής ιδιοκτησίας, του κέρδους και του ανταγωνισμού, που θέτει ο καπιταλισμός,  η παγκοσμιοποίηση και εμβάθυνση του. Χωρίς να ξεχνάμε ότι η χειρότερη μορφή ιδιωτικοποίησης που μας απειλεί είναι ακριβώς η ιδιωτικοποίηση της ζωής μας…

(οι περισσότερες πληροφορίες στηρίζονται σε δημοσίευμα της International Herald Tribune στις 5/6/11)

Παναγιώτης Μαυροειδής