Όταν η κοινωνική και πολιτική ζωή είναι πόλεμος με άλλα μέσα

Η αντιστροφή του δόγματος Κλαούζεβιτς

Του Παναγιώτη Μαυροειδή

 Τα σώματα είναι σφριγηλά και όμορφα. Ακόμη και το τεχνητό πόδι ενός νεαρού της φωτογραφίας στο εξώφυλλο της έκδοσης του τρέχοντος Αυγούστου του περιοδικού ΤΙΜΕ, όχι μόνο δεν αποκρύβεται ντροπαλά, αλλά μάλλον προβάλλεται με περηφάνια. Τα πρόσωπα είναι χαμογελαστά. Αλλά κυρίως είναι η ακλόνητη αισιοδοξία που ξεχωρίζει από τα βλέμματα…

Το αμερικάνικο περιοδικό, ανακηρύσσει τους βετεράνους των σημερινών πολέμων των ΗΠΑ σε Ιράκ, Αφγανιστάν και αλλού,  ως την Νέα Μεγαλύτερη Όλων Γενιά (New Greatest Generation), που θα επαναπροσδιορίσει τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας.

Θα μπορούσε να θεωρηθεί μια απλή δημοσιογραφική υπερβολή, αν δεν υπήρχε το τόσο βαρύ παρελθόν σε αυτό τον όρο. The Greatest Generation,   ήταν ο όρος που αποδόθηκε στη γενιά των Αμερικανών που ήταν η ραχοκοκαλιά της χώρας στις δεκαετίας 40-50. Η μυθοπλασία που κατασκευάστηκε, παρουσιάζει αυτή τη γενιά  να  επιβιώνει δύσκολα μετά την μεγάλη κρίση του 1929, να δίνει  και να κερδίζει την μάχη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, με ηρωισμό στα πεδία μαχών και απίστευτη παραγωγικότητα εργασίας στο εσωτερικό της χώρας.  Όλα αυτά σε διάκριση και αντίθεση με την Χαμένη Γενιά του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.

Σε αναζήτηση της χαμένης αυτοπεποίθησης

Έχει χαθεί άραγε το μέτρο;  Στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αμερικανοί είχαν κοντά 130.000 νεκρούς στρατιώτες και  στον Δεύτερο περίπου 500.000. Στον πόλεμο  πανωλεθρία για τις ΗΠΑ στο Βιετνάμ,  θυσιάστηκαν 60.000 αμερικανοί στρατιώτες.  

Μπροστά σε αυτά τα νούμερα, οι 4-5.000 νεκροί σε Ιράκ και Αφγανιστάν,  αποτελούν  σίγουρα τραγωδία για τις οικογένειες και φίλους τους, αλλά ο αριθμός αυτός φαίνεται και είναι ασήμαντος για την μοναδική υπερδύναμη.  Οι αναλογίες σε βετεράνους είναι ακόμη πιο συντριπτικές, αν λάβει κανείς υπόψη τις αλλαγές στη μορφή του πολέμου.

Αυτό που πραγματικά έχει χαθεί στην πιο ανεπτυγμένη καπιταλιστική χώρα του κόσμου είναι η αισιοδοξία και η αυτοπεποίθηση.

 Αν μιλήσουμε με οικονομικούς όρους, υπάρχει η γάγγραινα της σοβούσας από το 1973-75  οικονομικής κρίσης, που αποκτά τώρα μια εκδήλωση εξαιρετικά απειλητική. Από γεω-στρατηγική και πολιτική άποψη ο κόσμος απέχει πολύ από το να είναι ένας μονοπολικός κόσμος απόλυτης κυριαρχίας των  ΗΠΑ, παρά την στρατιωτική υπεροπλία, την υποταγή της Ευρώπης, την καθήλωση της Ιαπωνίας, τον έλεγχο του ΝΑΤΟ και τα μεγάλα υπερ-όπλα που ακούν στο όνομα ΔΝΤ και Παγκόσμια Τράπεζα. Η Κίνα, γενικότερα η Ασία, όλο και τοποθετούνται σε κεντρικότερο ρόλο των παγκόσμιων εξελίξεων, κουβαλώντας ωστόσο μαζί τους όλα τα εύφλεκτα υλικά της καπιταλιστικής κρίσης.

Η κρίση μέλλοντος του παγκόσμιου καπιταλισμού αντανακλάται πριν από όλα στην κρίση ηγεσίας του, στην κρίση των ΗΠΑ. Κάτι που μεταφράζεται σε τεράστια κενά ταυτότητας, ρόλου, αξιών, προοπτικής και κοινωνικής συνοχής στο εσωτερικό τους.

Σε αυτές τις συνθήκες,  η μυθοπλασία, είναι χίλιες φορές πιο ζωτική ανάγκη απ’ ότι στο παρελθόν, ακόμα και αν στηρίζεται σε εντελώς πήλινα πόδια.

Γιατί έγιναν  ή γίνονται οι  σύγχρονοι πόλεμοι μπαμπά;

Πουθενά στο άρθρο δεν υπάρχει η παραμικρή έστω και επιφανειακή νύξη για τις τυπικές ή πραγματικές  αιτίες  και τις στοχεύσεις αυτών των πολέμων. Οι πόλεμοι απλά υπάρχουν, γίνονται. Και μαζί τους εντελώς φυσικά υπάρχουν και οι σακατεμένοι σωματικά ή ψυχολογικά βετεράνοι. Κάτι σαν τον ήλιο, τη γη και το φεγγάρι. Να μην ρωτήσουμε  επίσης αν πράγματι όλοι οι βετεράνοι έχουν γίνει στελέχη επιχειρήσεων, έξυπνοι επιχειρηματίες ή γερουσιαστές…

Αυτό που ξεχειλίζει στο άρθρο είναι η πεποίθηση πως οι βετεράνοι αυτοί ‘’μπορούν  να κάνουν την διαφορά’’, καθώς επιστρέφουν στις εστίες τους. Ένας καθηγητής Κολλεγίου, που τους συναντά ως φοιτητές μετά τον γυρισμό τους, εντυπωσιάζεται με το γεγονός ότι είναι απίστευτα πειθαρχημένοι.  Ο Joe Klein, συγγραφέας του άρθρου, συνοψίζει τις δεξιότητες που φέρνουν μαζί τους και είναι τόσο χρειαζούμενοι στην αμερικανική κοινωνία:

·         Ψυχρή λήψη αποφάσεων,

·         άκαμπτη αισιοδοξία,

·         επιχειρηματική δημιουργικότητα,

·         αίσθηση σκοπού,

·         πραγματικός πατριωτισμός.

Πραγματικά ανατριχιάζει κανείς και αναρωτιέται μήπως τυχόν το άρθρο έχει γραφεί από το  τμήμα προπαγάνδας του Χίτλερ…

D. Petraeus: πνευματικός πατέρας και εκπληκτικό αφεντικό

Ο D. Petraeus , πρώην διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων σε Ιράκ και Αφγανιστάν και πρόσφατα αναδειχθείς στην ανώτατη κεφαλή της CIA, παρουσιάζεται ως ο ‘’πνευματικός πατέρας’’ αυτής της γενιάς βετεράνων. ‘’Είναι η γενιά που έχει εκτεθεί σε μοναδικές ευκαιρίες’’, δηλώνει ο ίδιος με θαυμασμό. ’’ Ξέρουν να παίρνουν γρήγορες αποφάσεις σε συνθήκες πίεσης (…), για αυτό θα είναι η επόμενη Μεγάλη Γενιά’’, τονίζει με σιγουριά.

Οι βετεράνοι του  προτιμούν να τον χαρακτηρίζουν  ‘’εκπληκτικό αφεντικό’’. Μα είναι αυτό στρατιωτική γλώσσα; Ξεχάστε την μανία των κομμουνιστών να υπενθυμίζουν την γνωστή ρήση του Κλαούζεβιτς  πως  ‘’ο  πόλεμος αποτελεί συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα’’ και πως ‘’ η πολιτική είναι συμπυκνωμένη μορφή της οικονομίας’’. Οι αμερικανοί μιλούν απλά: ‘’Ήμασταν ικανοί-χτυπώντας την γραφειοκρατία μαζί με τον D. Petraeus-  να κατασκευάζουμε φρούρια, χρησιμοποιώντας Ιρακινούς μηχανικούς και λοιπό προσωπικό, στο ένα πέμπτο του κόστους και στο ένα τρίτο της τιμής’’, αναφέρει ένας βετεράνος. ‘’Το μόνο πράγμα που απαιτούσε ήταν η επιτυχία’’, συμπληρώνει.  Πολύ πρακτικό πνεύμα και με αποτέλεσμα συμπληρώνουμε εμείς. Γραφειοκρατίες δεν ήταν απαραίτητες, ούτε ευαισθησίες, ούτε λεπτομέρειες. Φυσικά ούτε ίχνη. Μόνο το ‘’αποτέλεσμα’’. Τα πτώματα είναι άλλος λογαριασμός, όπως και οι απολύσεις στην οικονομική ζωή.

Ο παρεξηγημένος αλτρουισμός των πολέμων

Οι βετεράνοι με την επιστροφή τους στις ΗΠΑ, συνεχίζουν να βλέπουν τη ζωή τους μέσα από το πνεύμα των στρατιωτικών αξιών, σημειώνεται στο προπαγανδιστικό κατασκεύασμα. Και ποιες είναι αυτές οι αξίες;

Όλα τελικά συμπυκνώνονται σε μια λέξη: αλτρουισμός!

 ‘’Ο κόσμος έχει λάθος εντύπωση για το στρατό’’, βεβαιώνει ένας βετεράνος, νυν στέλεχος της Citibank. ‘’Στον πόλεμο είχα μεγαλύτερη ελευθερία από αυτή που έχω τώρα στην Citibank’’, συνεχίζει. ‘’Ο επικεφαλής έλεγε τι πρέπει να γίνει και μετά  εξαρτιόταν όλα από μένα’’.

Άλλος βετεράνος, που διευθύνει  ιδιωτικό γραφείο εύρεσης εργασίας για βετεράνους με τον εύλογο τίτλο ‘’Προσλάβετε Ήρωες’’, θα συμπληρώσει: ‘’Στην πολιτική ζωή λείπει ο ενθουσιασμός, η αίσθηση του σκοπού, η συντροφιά’’.

Και ο πατέρας μιας Αμερικανίδας με στρατιωτική καριέρα, θα συμπληρώσει την εικόνα για τον κόσμο αυτό: ‘’Είναι οι πιο εξαιρετικοί άνθρωποι που έχω συναντήσει. Θα ήθελα οι αξίες τους και η ηθική τους να εξαπλωθούν στο γενικό πληθυσμό’’.

Αξίες και ικανότητες περιζήτητες  για την οικονομική και πολιτική εξουσία

Δεν είναι ο μοναδικός που το θέλει. Η Siemens στις ΗΠΑ ήδη έχει αποφασίσει  το 10% των προσλήψεων της να είναι βετεράνοι.

Όχι βέβαια για λόγους εθνικούς και πατριωτικούς. Αυτά είναι για τους αφελείς που σκοτώνονται. Η απάντηση βρίσκεται στην επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται σχετικά με τα προσόντα των βετεράνων:

‘’Καμία απόφαση που θα τους  ζητηθεί να πάρουν δεν θα είναι δυσκολότερη  από αυτές που ήδη έχουν πάρει. Καμιά πίεση που θα ασκηθεί σε αυτούς δεν θα είναι μεγαλύτερη από αυτή που έχουν ήδη γνωρίσει’’.

Ποιος επιχειρηματίας δεν θα τους ήθελε αλήθεια;

Αλλά και ποια πολιτική εξουσία επιβολής της δικτατορίας του κεφαλαίου επί της κοινωνικής πλειοψηφίας, θα αγνοούσε τέτοια προσόντα;

‘’Στην πόλη Senjaray του Αφγανιστάν, σε περιοχή ελεγχόμενη από τους Ταλιμπάν, ο διοικητής  μας, χειριζόμενος τα θέματα ασφάλειας, διανομής της βοήθειας και των προγραμμάτων ανάπτυξης, απέκτησε τις πολιτικές δεξιότητες για να γίνει δήμαρχος στην πόλη του ή και κυβερνήτης στην πολιτεία του’’, λέει ένας πρώην στρατιώτης στο Αφγανιστάν.

Πολύ πιο σημαντική και εύγλωττη είναι η κουβέντα άλλου βετεράνου,  που διευθύνει τώρα μια πρωτοβουλία-εταιρεία με τίτλο ‘’Η αποστολή συνεχίζεται!’’: ‘’Το δυσκολότερο πράγμα στην ηγεσία είναι να πεις στους ανθρώπους ότι πρέπει να κάνουν κάτι που πονάει’’. .

Πράγματι αυτό συμπυκνώνει τις κοινές αξίες πολέμου και αστικής πολιτικής. 

Σύγχρονος αντιδραστικός πολιτικός ολοκληρωτισμός

Το ζητούμενο  για τον σύγχρονο καπιταλισμό είναι   αυτές οι αξίες  να έρθουν ακόμη πιο κοντά.

Υποτίθεται ότι αυτή η νέα Μεγάλη Γενιά των ηρώων βετεράνων αντιπροσωπεύει αυτές τις αξίες. Έχει συνάμα  το ηθικό σθένος να επιτεθεί σε μια κοινωνία που βρίθει ‘’ ανοησιών και παραπόνων’’,   σε ένα κόσμο ‘’κλαψουριζόντων’’, όπου το μόνο που ξέρουν  είναι ‘’να βρέχουν  τα κρεβάτια τους’’. Οι εκφράσεις είναι από το άρθρο του ΤΙΜΕ και δεν προέρχονται από ομιλία του Πάγκαλου ούτε από παραλήρημα του Λοβέρδου.

Ασυγκράτητος ο συγγραφέας του άρθρου αναρωτιέται αν κάποια στιγμή ένας τέτοιος βετεράνος θα καταφέρει να βρεθεί ακόμη και στη θέση του Προέδρου των ΗΠΑ, ώστε επιτέλους να υπάρξει ‘’μια ηγεσία με θάρρος και  με αίσθηση  σκοπού που να απορρέουν από την συμμετοχή σε μάχες’’.

Η απελευθερωτική προοπτική και ο ‘’παροιμιώδης μέσος ανθρωπάκος’’

Ο οικονομικός κοινωνικός κανιβαλισμός, η πολιτική αντίδραση και οι πολεμικοί τυχοδιωκτισμοί στον σύγχρονο  είναι ένα ομολογημένο ερωτικό τρίγωνο, που δεν αφορά κράτη ‘’καθυστερημένα και οπισθοδρομικά’’, αλλά αντίθετα τα πιο ‘’προοδευμένα, ανεπτυγμένα και φιλελεύθερα’’.

Καμιά προστασία της δημοκρατίας δεν είναι εφικτή, καμία ειρηνική  οικονομική ανάπτυξη ‘’χωρίς λαιμαργίες και υπερβολές’’ δεν μπορεί να υπάρξει, αν ο πυρήνας των οικονομικών και πολιτικών σχέσεων και η εξουσία του σύγχρονου καπιταλισμού δεν μπουν στο κέντρο της στόχευσης του εργατικού κινήματος και της αριστεράς.

Το ζήτημα των ατομικών και συλλογικών ελευθεριών, όσο βαθαίνει η καπιταλιστική κρίση, θα έρχεται στην πρώτη γραμμή, με τον ίδιο δραματικό τρόπο που θα έρχεται και το ζήτημα της επιβίωσης της εργαζόμενης πλειοψηφίας.

Κανένας οικονομισμός της αριστεράς δεν θα συγχωρεθεί, ακόμη και αν επενδυθεί με αριστερά και ταξικά ξέφτια.

Η ακροδεξιά και φασιστική απειλή δεν αντιπροσωπεύεται κυρίως από τις συμμορίες φαντασιόπληκτων θαμώνων των γυμναστηρίων και αργόσχολων ΜΑΤατζήδων που δεν έχουν τι να κάνουν στις ελεύθερες ώρες τους. Δεν αναπαράγεται μόνο μέσα από την   κρατική καταστολή.

Σιγοβράζει και ψήνεται στο επίσημο πολιτικό σκηνικό, στη βεντάλια των μηχανισμών στερέωσης του καπιταλισμού, στα αστικά κόμματα, συντηρητικά και φιλελεύθερα, στα ‘’καθώς πρέπει’’  ΜΜΕ, όπως το ΤΙΜΕ. Στο ρεαλισμό της πραγματικότητας, στο φόβο των απολύσεων, στον τρόμο του χειρότερου. Στην έλλειψη εναλλακτικού συνεκτικού πολιτικού και κοινωνικού οράματος από μια νέα επαναστατική κομμουνιστική αριστερά.

Αναπτύσσεται μέσα από σοβαρή ιδεολογική προσπάθεια, που δεν αναζητεί απαραίτητα ‘’να πάρουμε πίσω την Πόλη’’, ή ‘’να σφάξουμε τους μετανάστες’’. Βασίζεται και ποντάρει στην καλλιέργεια συντηρητικών (με την κυριολεκτική έννοια του όρου) αντιλήψεων  στον ‘’παροιμιώδη  μέσο ανθρωπάκο’’, που κατά τα άλλα είναι και εργαζόμενος  ή άνεργος, φίλος, συγγενής, συντοπίτης, χαμογελαστός και ευγενής.

 Και εκεί είναι τα δύσκολα…

Γιατί δεν αρκούν αντιρατσιστικές και αντιφασιστικές πρωτοβουλίες, όσο και αν αλαφρώνουν τη συνείδηση μας. Απαιτείται παράλληλα και κυρίως ιδεολογική ανασυγκρότηση της αριστεράς και ανάταξη του εργατικού κινήματος σε νέα βάση.