Το δικαίωμα στο δημοψήφισμα και οι προϋποθέσεις του

Το σύνταγμα της χώρας μας δίνει δικαίωμα διενέργειας δημοψηφίσματος μόνο στην εκτελεστική εξουσία και στη νομοθετική με προϋποθέσεις. Δυστυχώς δε δίνει το δικαίωμα αυτό ούτε κάν στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας (τον πιο αδύναμο -ίσως- ανάμεσα στους ανώτατους πολιτειακούς άρχοντες όλης της Ευρώπης, μετά την γελοία αναθεώρηση του συντάγματος από το ΠΑΣΟΚ).

Το πνεύμα της συντακτικής του συντάγματος ομάδας υπό τον αείμνηστο Πρόεδρο Κ. Τσάτσο ήταν ότι ο ελληνικός λαός, που μόλις είχε βγεί από τη μεγάλη δοκιμασία της χούντας, δε θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει με πλήρη συναίσθηση και αντικειμενική ευθύνη το δικαίωμα αυτό, υπό τόσο το φόβο των πρώην χουντικών που βρίσκονταν ακόμα παντού στη δημόσια διοίκηση και το στράτευμα, όσο και των κάθε λογής επικίνδυνων λαϊκιστών τύπου Παπανδρέου (σε αυτό ίσως είχε κάποιο δίκιο). Όμως, είναι σίγουρο ότι δεν επιθυμούσαν οι συντάκτες να κρατήσουν δέσμιο τον ελληνικό λαό για πάντα σε ένα σύνταγμα που στις χώρες πρότυπα -όπως η Γαλλία- αλλάζει κάθε 25 χρόνια το πολύ.

Έκτοτε, πέρασαν ήδη 36 χρόνια. Η ανάγκη συνταγματικών αναθεωρήσεων ήταν και είναι ορατή. Δυστυχώς η εκάστοτε εκτελεστική εξουσία (δηλαδή η κυβέρνηση) ή προτείνει λανθασμένες αλλαγές (βλέπε αναθεώρηση Α. Παπανδρέου), ή δεν παίρνει το αναγκαίο ρίσκο να επιστρέψει στο λαό τις ευθύνες και τα δικαιώματά του. Αλλά  και η εκάστοτε αναγκαία κοινοβουλευτική πλειοψηφία δεν καθίσταται ποτέ εφικτή για τις αλλαγές που αληθινά χρειάζονται, γιατί είναι δέσμια των κομματικών συμφερόντων και λαϊκισμών (βλέπε αρνήσεις ΓΑΠ τα προηγούμενα χρόνια).

Το δικαίωμα όμως στο δημοψήφισμα είναι πάντα αναγκαίο. Τόσο ως έκφραση της αντικειμενικότερης λαϊκής βούλησης, όσο και ως αδιαμφισβήτητο κίνητρο διεθνούς πίεσης και ουσιαστικής πολιτικής εντολής.

Θεωρώ αδιανόητο, μετά από 36 χρόνια δημοκρατίας και 31 χρόνια παρουσίας στην ευρωπαϊκή οικογένεια, να αρνούνται ακόμα στο λαό οι κρατούντες το δικαίωμα αυτό. Δεν υπάρχει πια καμιά πρόφαση. Δεν υπάρχει πια ικανό ποσοστό αναλφαβητισμού, δεν υπάρχουν φόβοι δικτατορίας ούτε και παραποίησης της λαϊκής βούλησης. Ο ελληνικός λαός είναι ενήλιξ και αυτό ας το πάρουνε χαμπάρι.

Το ζήτημα που τίθεται είναι ένα: πώς μπορούμε να θεσμοθετήσουμε το δημοψήφισμα και για ποια θέματα;

Στο ερώτημα αυτό η απάντηση είναι προφανής: με ριζική αναθεώρηση του συντάγματος. Στα πρότυπα της Γαλλίας παίρνω το θάρρος να προτείνω. Η οποία με άνεση αλλάζει ριζικά τα όρια και της δομές των εξουσιών, όποτε οι ανάγκες των καιρών το επιβάλλουν. Θα μπορούσα ίσως να θυμίσω πόσο ευπρεπώς και αποτελεσματικά άλλαξε η 4η γαλλική δημοκρατία και έγινε 5^η. Γιατί αυτό να είναι απαγορευτικό δηλαδή για το έθνος που γέννησε τη δημοκρατία; Όσο για το ποια είναι τα θέματα για τα οποία να ζητάται η λαϊκή ετυμηγορία; Εξίσου προφανές: αυτά που πιθανόν να τροποποιούν την εθνική ταυτότητα, την υπόσταση και το χαρακτήρα μας (πχ σημαία, σύμβολα, εθνική θρησκεία, εθνική γλώσσα κλπ), ή και τα πολύ βασικά της διάκρισης των εξουσιών και της διεθνούς θέσης της χώρας (πχ  αρμοδιότητες Προέδρου Δημοκρατίας, πλήρης απεξάρτηση της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική, ύπαρξη συνταγματικού δικαστηρίου, παράδοση εξουσιών σε ξένο παράγοντα, Ευρωπαϊκό Σύνταγμα κλπ).

Το ζήτημα αυτό έχει άμεση σχέση με το προκείμενο τόσο της συνταγματικής αναθεώρησης, όσο και της διενέργειας δημοψηφίσματος. Το θέτω κατ’ αυτόν τον τρόπο, γιατί προσφάτως ακούστηκε πρόταση διενέργειας δημοψηφίσματος από τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων και με εξέπληξε δυσάρεστα. Αδυνατώ να καταλάβω γιατί τώρα το αίτημα και γιατί από τον κ. Δασκαλόπουλο. Οφείλω να ομολογήσω ότι βρίσκω πολύ ύποπτο το αίτημα, γιατί δεν εμπιστεύομαι καθόλου την κρίση και τις σκοπιμότητες τόσο του συγκεκριμένου Συνδέσμου, όσο πολύ περισσότερο του εν ενεργεία προέδρου του. Και ακόμα πιο πολύ, γιατί δεν κατάλαβα ποιο το προκείμενο του αιτήματος. Τι θέλει να αποδείξει; Ποιο ακριβώς ερώτημα επιθυμεί να θέσει στον ελληνικό λαό;

Φοβούμαι πώς εκτός των υποκρυπτόμενων πολιτικών σκοπιμοτήτων είτε στήριξης του Μνημονίου, είτε «ευλύγιστης» παράκαμψης αφενός των συνεπειών της πλήρους αποτυχίας του και αφετέρου της τόσο αυθόρμητα και πλήρους εξαρχής στήριξής του από τον ΣΕΒ, υπάρχει τελικά και ευθύ πολιτειακό θέμα.

Δεν υπάρχει καμία ανάγκη δημοψηφίσματος για την επιβράβευση ή την καταδίκη, την επιβεβαίωση, την αναθεώρηση ή και την απόσυρση ενός νόμου. Διότι, το Μνημόνιο ψηφίστηκε από το ΠΑΣΟΚ και τα εξαπτέρυγά του (άλλο αν αυτά τώρα προσπαθούν να αποφύγουν την ευθύνη τους κατηγορώντας τη διάδοχη κατάστασή του) και ως εκ τούτου πρόκειται περί Νόμου του Κράτους και όχι βέβαια για συνταγματικής ισχύος ρύθμιση. Ως νόμο του κράτους τον οποίον ψήφισε η πλειοψηφία της Βουλής οφείλουμε να σεβόμαστε το Μνημόνιο και να το εφαρμόζουμε (και εννοώ φυσικά τους φορείς τους οποίους αφορά, ήτοι βασικά αυτούς της εκτελεστικής εξουσίας). Και ως Νόμο του κράτους να τον αλλάζουμε ή να τον καταργούμε σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες.

Σιγά την αξία του συγκεκριμένου νόμου, που δήθεν χρειάζεται δημοψήφισμα για να τεθεί σε ισχύ ή να ανατραπεί. Εδώ δεν κάναμε δημοψήφισμα για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, δεν κάναμε για το θέμα των ταυτοτήτων, δεν κάναμε για την επικύρωση εισδοχής νέων μελών στην Ε.Ε., δεν κάναμε για το θέμα της απόδοσης ιθαγένειας, ή για τη Συνθήκη του Σένγκεν, και θα κάνουμε ολόκληρο δημοψήφισμα για ένα ακόμα αποτυχημένο (από τους πολλούς δυστυχώς) νόμο του ΠΑΣΟΚ; Ε όχι δά! Ή να τον αλλάξουν άμεσα αυτοί που τον ψήφισαν, ή το ταχύτερο να φύγουν οι αποτυχημένοι από τη μέση και να επιλέξει ο λαός αυτούς που μπορούν να υποστηρίξουν αποτελεσματικά τα δικά του συμφέροντα και δικαιώματα και όχι των δανειστών και λοιπών ξένων παραγόντων.

Ν. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ

Εκπαιδευτικός – Μέλος Δ.Σ. ΕΛΜΕ Σάμου

Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών