Ευρώ ή Εθνικό Νόμισμα: Ένα οικονομικό ζήτημα με ψυχικές προεκτάσεις

     Του Δημήτρη Ν. Αγιομυργιαννάκη*

Μετά από την πρόσφατη προσχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ στην μερίδα αυτή του πολιτικού κόσμου της χώρας, που θεωρεί ότι η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να παραμείνει στο Ευρώ και με δεδομένο τη διαφαινόμενη συνέχιση της πολιτικής των μνημονίων από τη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΝΔ και προθύμων που θα προκύψει στις επικείμενες εκλογές, γίνεται επιτακτική όσο ποτέ, η ανάγκη να εκπροσωπηθεί πολιτικά και κοινοβουλευτικά το μέρος αυτό της κοινωνίας, που στήριξε την απελθούσα κυβέρνηση, στην υπόσχεση της για σκληρή διαπραγμάτευση εντός του Ευρώ, υπό την προϋπόθεση να μη δεχτεί καμία θυσία για το νόμισμα αυτό. Οι ραγδαίες εξελίξεις μετά την υπερψήφιση του τρίτου μνημονίου από τον εναπομείναντα ΣΥΡΙΖΑ και τις άλλες πολιτικές εφεδρείες του συστήματος επιβάλλουν όχι μόνο την επεξεργασία ενός σχεδίου εξόδου από το Ευρώ αλλά και μια αποσαφήνιση των λόγων για τους οποίους, η επιλογή της επιστροφής σε εθνικό νόμισμα προκαλεί τόσο μεγάλη αναταραχή, στους πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους, που συντάσσονται με το ενιαίο νόμισμα.

Για τα οικονομικά, πολιτικά ή ιδεολογικά αίτια που συσχετίζονται με την προσήλωση του αυτοαποκαλούμενου «φιλοευρωπαϊκού» συστήματος στο Ευρώ, έχουν γραφτεί πάρα πολλά. Το κείμενο αυτό επιχειρεί να φωτίσει μια αθέατη πλευρά των γεγονότων, η οποία συνήθως υποβαθμίζεται ή δε λαμβάνεται καθόλου υπόψη, όταν προσπαθούμε να σχηματίσουμε άποψη για το πώς όλοι ανεξαιρέτως οι πολιτικοί που ανέλαβαν να διαχειριστούν τις τύχες του τόπου μας, από το 2010 και πέρα, κατέληξαν να έχουν ως μοναδική κόκκινη γραμμή, στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές μας, το Ευρώ. Κι αυτή η αθέατη πλευρά των γεγονότων αφορά τη ψυχική διάσταση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Συχνά πυκνά στο δημόσιο διάλογο οι πολιτικοί υπέρμαχοι της παραμονής του Ευρώ δηλώνουν, με κάποια αυταρέσκεια είναι αλήθεια, αλλά και με «δίκαιη αγανάκτηση» ότι η στάση τους, παρά τις  δυσάρεστες συνέπειες της, είναι η μόνη υπεύθυνη στάση που θα μπορούσαν να κρατήσουν. Μάλιστα η αντίθετη επιλογή χαρακτηρίζεται από τους ίδιους ανθρώπους ως ανεύθυνη γιατί όπως ισχυρίζονται θα οδηγήσει τη χώρα μας στη λίθινη εποχή. Οι δε συνέπειες της με την επίκληση της έλλειψης τροφίμων, φαρμάκων, καυσίμων και φυσικά χαρτιού υγείας γεμίζουν τις τηλεοπτικές συχνότητες με απειλητικές κραυγές αγωνίας και τρόμου. Όμως το ερώτημα που πρέπει να τεθεί στη δημόσια συζήτηση, δεν αφορά  το φόβο και την αγωνία αυτών των ανθρώπων, η οποία δε θα πρέπει να αμφισβητείται, αλλά το ποια είναι η αληθινή αιτία του φόβου τους; Φοβούνται δηλαδή όντως τις συνέπειες, που θα έχει η επιστροφή της χώρας μας στο εθνικό νόμισμα, όπως μας λένε; ή μήπως φοβούνται εξαιτίας της αμφιβολίας που έχουν για την ικανότητα τους να διαχειριστούν αυτές τις συνέπειες; Με άλλα λόγια το πολιτικό μας σύστημα επέλεξε το Ευρώ και τα μνημόνια ως πράξη ύψιστης ευθύνης απέναντι στο λαό, όπως αρέσκεται να ισχυρίζεται, ή από την ανικανότητα του να αναλάβει τις ευθύνες που απαιτούσαν οι καιροί;

Η Ιστορία δυστυχώς της χώρας μας δείχνει ότι, σε γενικές γραμμές και με ελάχιστες εξαιρέσεις, οι πολιτικοί μας δεν ήταν ποτέ έτοιμοι να αντιμετωπίσουν μεγάλες προκλήσεις.  Κι όταν το έφερνε η κατάρα να βρεθούν μπροστά σε τέτοιες καταστάσεις, σχεδόν πάντοτε, τους κυρίευε η απόγνωση και ο φόβος. Κι αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που στρέφονταν και ικέτευαν τη βοήθεια των «μεγάλων», «προστάτιδων» δυνάμεων. (Άλλο που δεν ήθελαν κι αυτές βέβαια, γιατί με αυτό τον τρόπο είχαν πάντοτε μια στρατηγικά τοποθετημένη αποικία στη Μεσόγειο, για την οποία μάλιστα ελάχιστα έπρεπε να κοπιάσουν.) Είναι γερά ριζωμένη στη συνείδηση πολλών Ελλήνων και στη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτικών μας, ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε ανίκανοι να διαχειριστούμε τα του οίκου μας. Είμαστε, κατ’ αυτούς, πολύ ανυπάκουοι, πολύ ανοργάνωτοι, πολύ εγωκεντρικοί, πολύ «λίγοι» τελικά για να αντιμετωπίσουμε τη ζωή. Πρέπει πάντοτε να είμαστε δίπλα σε κάποιον ισχυρό, σε μια ισχυρή χώρα, σε ένα ισχυρό συνασπισμό κρατών, πρέπει να ανήκουμε κάπου, αλλά κατ’ ουσία να ανήκουμε σε κάποιον. Αυτός είναι που θα μας εξασφαλίσει την ασφάλεια, αυτός θα μας εξασφαλίσει την ευημερία, αυτός θα μας βγάλει έξω από τα δύσκολα, αυτός θα μας φτιάξει κράτος, αυτός, ο έξω από εμάς, ο ανώτερος από εμάς, ο φαντασιωσικός μας εξιδανικευμένος ξένος: ο Άγγλος, ο Ρώσος, ο Γάλλος, ο Γερμανός, ο Αμερικανός, ο Ευρωπαίος, αυτός που ξέρει πώς να κάνει αυτά που εμείς οι «άχρηστοι» και «ανίκανοι» Έλληνες δε μπορούμε να κάνουμε από μόνοι μας.

Όμως αυτό που κάνει τους πολιτικούς μας να λειτουργούν έτσι, κατά βάθος είναι κι αυτό που τους  «δένει» και με ένα σημαντικό μέρος των πολιτών της χώρας μας. Κι αυτό γιατί όλοι μας και συνεπώς και οι πολιτικοί μας,  μεγαλώνουν και  μεγάλωσαν σε μια κοινωνία που δεν εμπιστεύεται τον εαυτό της. Αυτή η έλλειψη της εμπιστοσύνης έλκει την καταγωγή της τόσο στην ιστορική μας διαδρομή  (π.χ. στον τρόπο που δημιουργήθηκε το νέο ελληνικό κράτος -τυχαία και μάλλον συγκυριακά - παρά τον αναντίρρητο ηρωισμό και τη φλόγα των επαναστατών) όσο και στον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες αναγκάστηκαν να λειτουργούν μέσα σε αυτό. Εμείς οι Έλληνες μάθαμε να είμαστε ηττοπαθείς, φοβικοί και αβέβαιοι για τους εαυτούς μας. Κι αυτή την έλλειψη εμπιστοσύνης τη μεταφέρουμε όχι μόνο μέσα μας, αλλά και στις σχέσεις μας με τους άλλους. Κάθε φορά δε, που βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ιστορικό δίλημμα, διχαζόμαστε όχι με βάση τα  επιχειρήματα και τις θέσεις μας, αλλά με βάση τα συναισθήματα που μας προκαλούν οι θέσεις και τα επιχειρήματα των άλλων. Εκεί που κυριαρχεί ο φόβος, ο θυμός, η καχυποψία και ενίοτε κρύβεται και το μίσος.

Οι πολιτικοί και οι πολιτικές δυνάμεις που συντάσσονται με την παραμονή της χώρας στο Ευρώ,  είναι οι κατεξοχήν φορείς κι εκπρόσωποι αυτής της κυρίαρχης εθνικής χαμηλής αυτοεκτίμησης. Είναι οι άνθρωποι που φοβούνται τόσο πολύ την Ευθύνη,  με ότι αυτή συνεπάγεται, που καταλήγουν τελικά να αρνούνται να την αναλάβουν. Είναι οι άνθρωποι που σε κάθε τους βήμα αισθάνονται να απειλούνται από τη ζωή και τις ευθύνες της ώστε να καταλήγουν να αρνούνται όχι μόνο την ευθύνες αλλά και την ίδια τη ζωή.  Το εθνικό νόμισμα  για το πολιτικό σύστημα των φιλομνημονιακών κομμάτων (ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ,ΠΑΣΟΚ, ΠΟΤΑΜΙ, ΑΝΕΛΛ), φαίνεται να λειτουργεί ως καθρέφτης της εικόνας, που έχει το σύστημα αυτό πρώτα από όλα για τον εαυτό του και εντελώς προβολικά για τους πολίτες αυτής της χώρας. Μέσα σε αυτό τον καθρέφτη, αντικατοπτρίζεται ουσιαστικά, η πυρηνική πεποίθηση της συλλογικής αναπηρίας, αδυναμίας κι ανικανότητας των Ελλήνων, γύρω από την οποία έχει συγκροτηθεί ο «φιλοευρωπαϊκός» πολιτικός κόσμος της χώρας, ένας κόσμος χαμηλών προσδοκιών, «σχεδιασμένος» να διεκπεραιώνει διαδικαστικά θέματα κι όχι να οραματίζεται, να σχεδιάζει και να ηγείται της κοινωνίας. Κατά συνέπεια όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα που το εθνικό νόμισμα προκαλεί στο πολιτικό σύστημα που συντάσσεται με το Ευρώ, δεν είναι παρά τα αρνητικά συναισθήματα που του προκαλεί η ίδια του η εικόνα. 

Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται στις επόμενες εκλογές για τους πολίτες αυτής της χώρας είναι το πώς οι ίδιοι εκτιμούν τους εαυτούς τους και τις δυνατότητες τους. Πόσο αντέχουν ή δεν αντέχουν να σηκώσουν το βάρος και την ευθύνη της ζωής τους και της ύπαρξης τους. Όποιος δε συμφωνεί με το στερεότυπο του άχρηστου, τεμπέλη, διεφθαρμένου, κλέφτη, ψεύτη ανίκανου να διοικήσει και να οργανώσει τη χώρα του, Έλληνα, δε μπορεί να υποστηρίξει κόμματα και πολιτικούς, των οποίων οι επιλογές τους υποστηρίζουν, εμμέσως πλην σαφώς, ότι ως τέτοιος πρέπει να μάθει να ζει και ότι δεν του αξίζει τίποτα καλύτερο, από το να ζει υπό καθεστώς κηδεμονίας, σε μια χώρα που έχει μεταβληθεί σε αποικία χρέους.

Το εθνικό νόμισμα δεν είναι απλά  ένα νόμισμα, ένα οικονομικό μέγεθος, μια οικονομική πολιτική, είναι σε συμβολικό επίπεδο, κάτι πολύ περισσότερο, είναι ή θα έπρεπε να είναι η επιλογή της ευθύνης των αξιοπρεπών ανθρώπων, που ξέρουν ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο δοξαστικό κι εξυψωτικό για την ανθρώπινη ύπαρξη, τίποτα πιο αυθεντικά ευρωπαϊκό και σε τελευταία ανάλυση τίποτα πιο γνήσια ελληνικό,  από την ανάληψη της ευθύνης ακόμη και ενάντια, αν χρειαστεί, σε θεούς και δαίμονες.

Ο Δημήτρης Αγιομυργιαννάκης είναι Ψυχίατρος και μέλος της προσωρινής Συντονιστικής Επιτροπής της ΛΑΕ Μεγάρων